================================================================================ EEN KWALITEITSVOL LEVEN VOOR IEDERE PERSOON MET EEN HANDICAP IN EEN OPEN EN TOEGANKELIJKE SAMENLEVING Aanbevelingen van het VAPH voor het regeerakkoord 2025-2029 ================================================================================ VOORWOORD U leest het reflectiedocument van het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) en zijn raadgevend comité. Het is een oproep aan de politieke partijen en nieuwe beleidsmakers om extra te investeren in de sector 'personen met een handicap' en om andere beleidsdomeinen te stimuleren zich mee te engageren. De uitdagingen zijn namelijk groot. Het aantal personen met een handicap dat een beroep doet op VAPH-ondersteuning steeg de voorbije jaren sterk. Ondanks inspanningen worden de wachtlijsten langer. En alsmaar vaker komen er bij een handicap complexere problematieken kijken, zoals psychiatrische of medische problemen of kwetsbare thuissituaties. NAAR LEVENSKWALITEIT VOOR IEDERE PERSOON MET EEN HANDICAP In dit document krijgt u de grootste uitdagingen van onze sector op een rij, met de belangrijkste cijfers en trends en aanbevelingen voor de nieuwe Vlaamse Regering. We doen een warme oproep om werk te maken van: * een nieuw Perspectiefplan 2040 met een duidelijk groeipad voor extra middelen; * een geïntegreerd zorg- en ondersteuningsmodel waarbij elke sector en elk beleidsdomein zich engageert voor personen met een handicap. GEDRAGEN DOOR DE HELE SECTOR 'PERSONEN MET EEN HANDICAP' De aanbevelingen zijn het resultaat van een intense en brede denkoefening van het VAPH met zijn raadgevend comité en vertegenwoordigers van de gebruikers zelf, de zorgvoorzieningen en hun personeel. Samen willen we voor iedere persoon met een handicap een kwaliteitsvol leven garanderen in een open en toegankelijke samenleving tegen 2040. James Van Casteren, administrateur-generaal bij het VAPH Koen Deweer, voorzitter van het raadgevend comité van het VAPH ================================================================================ ENGAGEMENT VAN HET VAPH: EEN NIEUW PERSPECTIEF VOOR IEDERE PERSOON MET EEN HANDICAP Al ruim tien jaar werken we aan de verwezenlijking van de doelen van het Perspectiefplan 2020. Die kerndoelen waren: * een zorggarantie voor personen met een handicap met de grootste nood aan ondersteuning; * geïnformeerde gebruikers, vraaggestuurde zorg en assistentie in een inclusieve samenleving. Ook de voorbije legislatuur hebben we grote stappen gezet. Alleen kwamen er intussen nieuwe, grote uitdagingen bij. Dus dringt een nieuw perspectiefplan met een langetermijnvisie zich op. Onze ambitie: "Voor iedere persoon met een handicap een kwaliteitsvol leven in een open en toegankelijke samenleving garanderen tegen 2040." Het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap (VRPH) is onze leidraad, met autonomie en levenskwaliteit als centrale aandachtspunten in dat verdrag. SAMEN MET ANDERE SECTOREN EN BELEIDSDOMEINEN Om die ambitie te realiseren, kijken we in de eerste plaats naar onszelf als administratie en naar de sector 'personen met een handicap'. Maar we kunnen het niet alleen. Om kwaliteitsvol te kunnen leven, moeten mensen met een handicap zich net als iedereen kunnen verplaatsen, onderwijs kunnen volgen, kunnen werken … Voor een open en toegankelijke samenleving moeten ook andere sectoren en beleidsdomeinen zich engageren om die drempels weg te halen voor personen met een handicap. Samen met onze stakeholders willen we extra inzetten op bewustwording en activering van partners – overheden en organisaties – om samen te werken aan een open en toegankelijke samenleving voor personen met een handicap. DE VIJF AMBITIES IN HET PERSPECTIEFPLAN 2040 Hoe willen we het doel bereiken om voor alle personen met een handicap en hun gezinnen en netwerk een kwaliteitsvol leven te realiseren? Met vijf ambities: 1. een open en toegankelijke woon- en leefomgeving waarin personen met een handicap actief participeren en kwaliteitsvol leven 2. gedeelde veraantwoordelijkheid met andere beleidsdomeinen en (deel)sectoren en een geïntegreerd zorgmodel 3. een actieve ambassadeursrol voor het VAPH en zijn stakeholders om een kwaliteitsvol leven in een open en toegankelijke samenleving te realiseren 4. extra investeringen in zorg, ondersteuning en hulpmiddelen 5. (doel)regelgeving, aangepaste (financierings-)systemen en processen om de bovenstaande ambities mogelijk te maken Infografiek: de vijf ambities [niet opgenomen] -------------------------------------------------------------------------------- AMBITIE 1: NAAR EEN OPEN EN TOEGANKELIJKE WOON- EN LEEFOMGEVING, MEER PARTICIPATIE EN EEN KWALITEITSVOL LEVEN We bieden kwaliteitsvolle zorg, ondersteuning en hulpmiddelen aan. 'Kwaliteitsvol' betekent dat ze aan de volgende eisen voldoen: * toegankelijk * efficiënt en effectief * inclusief en participatief * veilig, duurzaam en innovatief * persoonsgericht, vraaggericht en afgestemd opvooropgestelde zorg- en levensdoelen We herdenken en hervormen de plaatsen waar zorg en ondersteuning geboden wordt tot woon- en leefomgevingen die: * openstaan voor en deel uitmaken van de samenleving; * maximale autonomie nastreven, ook voor de kwetsbaarste personen; * gestuurd worden door participatie en medezeggenschap. Niet alleen de omgeving, ook de zorgprofessionals maken het mee mogelijk voor personen met een handicap om ten volle deel te nemen aan het leven. We zetten dan ook in op een aangepaste houding en aanpak van zorgprofessionals die garanderen dat ook de kwetsbaarste personen met een handicap hun rechten in de samenleving kunnen opnemen. Methodieken zoals krachtgericht werken, met een focus op de talenten en mogelijkheden van de mensen in plaats van op beperkingen, helpen ons daarbij. We betrekken ook de personen met een handicap en de organisaties die hen ondersteunen in de beleidsvoorbereiding. Dat doen we onder andere via adviesorganen, werkgroepen, bevragingen en wetenschappelijk onderzoek. -------------------------------------------------------------------------------- AMBITIE 2: GEDEELDE VERANTWOORDELIJKHEID EN EEN GEÏNTEGREERD ZORGMODEL GEDEELDE VERANTWOORDELIJKHEID VAN ALLE SECTOREN Willen we een kwaliteitsvol leven voor personen met een handicap realiseren? Dan kunnen we dat als VAPH en de sector voor personen met een handicap niet alleen. Ook andere deelsectoren binnen de zorg- en welzijnssector en andere beleidsvelden hebben daar een verantwoordelijkheid in. Denk aan algemeen welzijn, thuiszorg, ouderenzorg en psychiatrie. En aan wonen, werk en sociale economie, mobiliteit, vrije tijd, onderwijs en ruimtelijke ordening. NAAR EEN GEÏNTEGREERD ZORGMODEL Uit die gedeelde verantwoordelijkheid groeit een geïntegreerd zorgmodel. Dat wil zeggen dat personen met een handicap maximaal kunnen deelnemen aan alle aspecten van de samenleving, en daarin inspraak hebben. De mate van inclusie en participatie stemmen we af op de situatie: op de sterktes en talenten van de personen met een handicap, de draagkracht van hun omgeving en de openheid en toegankelijkheid van bijvoorbeeld een job, hobby of woning. Maken drempels inclusie of participatie ongewild moeilijk? Dan werken we die drempels weg. INFORMATIEDELING, AFSTEMMING EN SAMENWERKING Het VAPH en de sector 'personen met een handicap' informeren en versterken de andere sectoren en beleidsdomeinen om dat maatschappijbrede zorglandschap mogelijk te maken. Zodat ze zich bewuster zijn van de uitdagingen voor en behoeften van personen met een handicap, en eventuele drempels wegnemen. We delen: * handicapspecifieke kennis * expertise over zorg, ondersteuning en hulpmiddelen * ervaringen en verhalen van personen met een handicap Omgekeerd versterken we onze eigen organisaties zodat die inzicht hebben in beschikbare hulpverlening en maatregelen in andere domeinen. Bijvoorbeeld in de geestelijke gezondheidszorg. De reguliere eerstelijnshulp en de gespecialiseerde hulp- en dienstverlening maken we toegankelijk voor personen met een handicap en de personen uit hun netwerk. Dat doen we in nauwe samenwerking met alle actoren. Op administratief niveau werken we prioritair binnen het beleidsdomein Welzijn aan meer afstemming in regelgeving, systemen, financiering en werkvormen. -------------------------------------------------------------------------------- AMBITIE 3: HET VAPH EN ZIJN STAKEHOLDERS ALS AMBASSADEURS VOOR EEN INCLUSIEVE EN OPEN SAMENLEVING Samen met zijn stakeholders wil het VAPH sterker inzetten op het bewustmaken en sensibiliseren van overheidspartners rond inclusie en participatie voor personen met een handicap: * Het VAPH wordt een expertisecentrum voor kwaliteitsvol leven voor personen met een handicap voor alle expertise rond de zorg, ondersteuning en hulpmiddelen die voor zo'n kwaliteitsvol leven nodig zijn. * We investeren in zorgprofessionals die door hun houding en aanpak garanderen dat ook de kwetsbaarste personen met een handicap hun rechten kunnen opnemen. En we zorgen voor werkbaar werk zodat professionals ook de ondersteuning van de kwetsbaarste en complexe doelgroepen willen en kunnen blijven opnemen. * We delen verhalen uit onze sector op een positieve manier voor een groter bewustzijn rond de noden. We laten personen met een handicap aan het woord en laten hen vertellen wat ze nodig hebben om kwaliteitsvol te kunnen leven, wonen en werken. Ook zetten we toegankelijke omgevingen waar het fijn wonen en leven is in de schijnwerpers. Voor die ambitie werken we nauw samen met het team Gelijke Kansen van het Agentschap Binnenlands Bestuur van de Vlaamse overheid, het Vlaams Mensenrechteninstituut, de Vlaamse adviesraad NOOZO en het Vlaams expertisecentrum toegankelijkheid Inter. Het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap is onze leidraad in alles wat we doen. Het is ook de toetssteen om de voortgang van ons beleid te meten. Voor die monitoring en rapportering kan het VAPH een coördinerende rol opnemen als aanvulling op de bevoegdheden van het team Gelijke Kansen. -------------------------------------------------------------------------------- AMBITIE 4: VERDER INVESTEREN IN ZORG, ONDERSTEUNING EN HULPMIDDELEN Om onze ambities voor 2040 te realiseren, is een verandering in denken en aanpak niet voldoende. Met zo veel uitdagingen zijn er ook extra investeringen nodig om een kwaliteitsvol leven te garanderen voor personen met een handicap. Zowel in onze eigen sector als bij andere beleidsdomeinen. Voor de sector 'personen met een handicap' is er nood aan bijkomende middelen voor: * zorg, ondersteuning en hulpmiddelen * voldoende en deskundige zorgprofessionals * moderne infrastructuur (energiezuinig en indien nodig beveiligd) * ontwikkeling van handicapspecifieke expertise in andere sectoren en domeinen * goede arbeidsvoorwaarden en omkadering voor het personeel in de sector voor personen met een handicap en persoonlijke assistenten. Daarnaast pleiten we voor een duidelijk financieel en politiek engagement van elk ander beleidsdomein om mee te bouwen aan een kwaliteitsvol leven voor personen met een handicap. Dat engagement moet elke nieuwe regeerperiode verankerd worden in de beleids- en begrotingstoelichting. Op federaal niveau denken we onder andere aan: * sociale zekerheid: uitkeringen en tegemoetkomingen voor personen met een handicap, zoals invaliditeitsuitkeringen en integratietegemoetkomingen * werk en tewerkstelling: initiatieven voor inclusieve werkgelegenheid * mobiliteit: toegankelijkheid openbaar (spoor)vervoer * gezondheidszorg: terugbetaling van medische kosten en toegang tot gespecialiseerde zorg Op Vlaams niveau denken we onder andere aan: * onderwijs: de garantie van inclusief onderwijs en specifieke onderwijsondersteuning voor personen met een handicap * werk en sociale economie: acties rond arbeidsparticipatie via aangepaste werkplekken en ondersteunende maatregelen * mobiliteit: toegankelijke openbare ruimtes en toegankelijk vervoer * huisvesting: aangepaste huisvesting en de bevordering van toegankelijkheid in de woonomgeving * innovatie en technologie: ontwikkeling van technologische oplossingen die het leven van personen met een handicap vergemakkelijken -------------------------------------------------------------------------------- AMBITIE 5: REGELGEVING, FINANCIERING EN PROCESSEN ALS HEFBOOM Om de vorige ambities mogelijk te maken, zijn er aangepaste regelgeving, financiering en administratieve processen nodig. Die instrumenten maken kwaliteitsvol leven en participatie mogelijk, zowel voor personen met een handicap en hun omgeving als voor de sector. REGELGEVING MET FOCUS OP IMPACT We stemmen de regelgeving verder af op de doelen die we willen bereiken. Zo willen we het mogelijk maken voor alle zorgaanbieders om zich te profileren als sociaal ondernemers. We maken ook werk van intersectorale samenwerking en verbinding. Regelgeving voor gebruikers moet toegang geven tot alle mensenrechten, participatie stimuleren en een kwaliteitsvol leven garanderen. FLEXIBELE EN GEDIFFERENTIEERDE FINANCIERING We onderzoeken de mogelijkheid om persoonsgerichte en organisatiegerichte financieringsmodellen te combineren. Zo kunnen we financiering gericht inzetten, afgestemd op de context en het doel. En maken we van onze zorg, ondersteuning en hulpmiddelen een echte hefboom voor een kwaliteitsvol leven. GEBRUIKSVRIENDELIJKE PROCEDURES Administratieve processen zijn bedoeld om personen met een handicap toegang te geven tot kwaliteitsvolle zorg, ondersteuning en middelen op maat. Die processen moeten daarom eenvoudig, transparant, eenduidig en gebruiksvriendelijk zijn. Zolang er onvoldoende middelen zijn om aan alle noden en vragen te voldoen, blijft wachtlijstbeheer echter noodzakelijk, met de nodige complexiteit tot gevolg. ================================================================================ FEITEN EN CIJFERS Bovenstaande ambities zijn gebaseerd op een analyse van de cijfers uit onze sector. In het derde hoofdstuk vindt u een inschatting van welke budgetten nodig zijn voor zorg, ondersteuning en hulpmiddelen. PERMANENTE EVALUATIE VAN PERSOONSVOLGENDE FINANCIERING Het vraaggerichte persoonsvolgend budget bestaat sinds 1 april 2016. De persoonsvolgende financieringsmethodiek zorgde ervoor dat de middelen voor zorg en ondersteuning nu rechtstreeks naar personen met een handicap gaan in plaats van naar de zorgaanbieders. Zo beslissen personen met een handicap zelf over de verdeling van de middelen en de organisatie van de zorg en ondersteuning. Het VAPH voerde het systeem in om de ideeën uit het VN-verdrag en het Perspectiefplan 2020 te vertalen naar de samenleving. Het systeem van de persoonsvolgende budgetten is de voorbije jaren voortdurend geëvalueerd en bijgestuurd, zoals u ziet in de volgende infografiek. Infografiek: evaluatie en optimalisatie persoonsvolgende financiering [vervangen door tekstuele beschrijving van de tijdslijn] 17.03.2020 Nieuw zorgzwaarteinstrument en nieuwe budgetbepaling voor nieuwe aanvragen 17.07.2020 Vlaamse toeleidingscommissie vervangt provinciale evaluatiecommissie en regionale prioriteringscommissie. Invoering van nieuwe, holistische prioriteringscriteria voor het persoonsvolgend budget 21.01.2021 Administratieve vereenvoudiging door de technische gelijktrekking van het persoonlijke-assistentiebudget en het persoonsvolgend budget Mei 2021 Gratis bijstand voor wie voor de eerste keer een persoonlijke-assistentiebudget of persoonsvolgend budget krijgt 01.12.2022 Inhoudelijke afstemming van persoonlijke-assistentiebudgetten (PAB) en persoonsvolgende budgetten (PVB). Alle soorten overeenkomsten met zorgaanbieders binnen het PVB zijn ook mogelijk met het PAB. (tot 09.07.2023) 01.02.2023 Nieuwe 'noodprocedure' vervangt de automatische toekenningen bij 'noodsituatie' en 'maatschappelijke noodzaak'. 13.03.2023 Soepelere richtlijnen voor de noodprocedure 28.04.2023 Lancering sjabloon 'individuele dienstverleningsovereenkomst' met als doel meer eenduidigheid, transparantie en leesbaarheid voor gebruikers en zorgaanbieders 18.09.2023 Bijsturing van de prioriteringscriteria voor persoonsvolgend budget 01.01.2024 Overschakeling naar een interprovinciale werking van de Vlaamse toeleidingscommissie Uitbreiding van de criteria voor persoonsvolgend budget via spoedprocedure 08.01.2024 Juridische procedures hebben ervoor gezorgd dat de Vlaamse overheid niet meer kan ingrijpen in vastgestelde budgetten. Dat bemoeilijkt toekomstige beleidsevaluaties en beleidsaanpasisngen op basis van trends en analyses. ZES EVOLUTIES IN MIDDELEN EN BELEID Het aantal mensen dat een beroep doet op VAPH-ondersteuning steeg van 100.000 in 2018 tot meer dan 103.000 in 2022. Het gaat om zorg, ondersteuning, hulpmiddelen en het zorgbudget voor personen met een handicap. 1. MEER MENSEN HEBBEN EEN PERSOONSVOLGEND BUDGET. De sterkste stijging zit in het aantal persoonsvolgende budgetten: * 2018: 24.677 * 2022: 28.506 Die stijging is vooral te danken aan het Zorginvesteringsplan en het initiatief om deze regeerperiode voldoende te investeren om alle vragen in de hoogste prioriteitengroep perspectief te bieden op een persoonsvolgend budget. We drongen voor hen de wachttijd terug tot achttien maanden. 2. DE BESTEDING VAN PERSOONSVOLGENDE BUDGETTEN VERSCHUIFT VAN VOUCHERS NAAR CASH. In de besteding van persoonsvolgende budgetten is er een verschuiving van voucherbesteding naar cashbesteding. * Minder mensen besteden alleen via voucher: er is een daling van 84 procent in 2018 naar 69 procent in 2022. * Het aantal mensen dat cash- en voucherbesteding combineert, verdrievoudigt: van 4 procent in 2018 naar 13 procent in 2022. * Het aantal mensen dat zijn budget enkel cash besteedt bij niet-vergunde zorgaanbieders groeit aanzienlijk: van 7 procent in 2018 tot 11 procent in 2022. Het bestedingspercentage van de persoonsvolgende budgetten daalt van 96,5 procent in 2018 tot 92,4 procent in 2022. Een van de redenen is dat nieuwe budgethouders vaker in cash besteden. Bij cashbesteders komt het meer voor dan bij voucherbesteders dat niet het volledige budget wordt ingezet. Sinds 2023 zetten we die niet-opgenomen budgetten in voor nieuwe budgethouders. 3. ER GAAN MEER MIDDELEN NAAR PERSOONLIJKEASSISTENTIEBUDGETTEN EN MULTIFUNCTIONELE CENTRA VOOR MINDERJARIGEN. Het VAPH ondersteunt minderjarigen met een handicap ook via persoonlijke-assistentiebudgetten, waarmee ze een persoonlijke assistent kunnen inzetten. Het aantal kinderen dat daarvan gebruikmaakt verdubbelde van 879 in 2018 naar 1816 in 2022. Minderjarigen worden ook ondersteund in multifunctionele centra. Het VAPH subsidieert en erkent die centra. In 2022 maakten 9753 kinderen gebruik van de ondersteuning van een multifunctioneel centrum. In 2018 waren dat nog 11.088 mensen. Die daling komt door de overdracht van capaciteit naar de GES+- voorzieningen van het agentschap Opgroeien en door de omzetting van capaciteit voor multifunctionele centra naar rechtstreeks toegankelijke hulp. De komende jaren breidt de capaciteit van de multifunctionele centra aanzienlijk uit. Door de overdracht van 19 internaten van het buitengewoon onderwijs in 2023 kregen 16 nieuwe multifunctionele centra een erkenning. De ruim 1100 kinderen die er verblijven en schoollopen, krijgen sindsdien ook flexibele zorg en ondersteuning op maat. En de centra krijgen extra middelen uit het crisis- en investeringsplan voor de jeugdhulp voor meer 7/7-verblijven, meer schoolvervangende opvang, meer crisisverblijven, meer begeleiding en ontwikkeling van intersectorale crisisopvang. Er gaan ook extra middelen uit dat plan naar de persoonlijke-assistentiebudgetten. 4. DE WACHTLIJST WORDT LANGER DOOR DE GROEIENDE DOELGROEP. 16.702 wachtenden voor een persoonsvolgend budget in 2022 Het aantal aanvragen voor VAPH-ondersteuning stijgt elk jaar met gemiddeld drie procent. Ondanks de stijging van de budgetten, worden de wachtlijsten langer. We slaagden er wel in om de wachttijd voor een persoonsvolgend budget in prioriteitengroep 1 te verkorten naar achttien maanden. Grafiek: aantal personen met een handicap op de wachtlijst voor een persoonsvolgend budget per prioriteitengroep, in 2018 (vorige legislatuur) en 2022 (huidige legislatuur) [niet opgenomen] Over hoeveel wachtenden gaat het? * Eind 2018 wachtten er 14.888 personen met een handicap op een persoonsvolgend budget, eind 2022 16.702. * In 2022 wachtten ook bijna 1500 kinderen en jongeren op een persoonlijke- assistentiebudget en ruim 2700 kinderen en jongeren op ondersteuning van een multifunctioneel centrum. * De toename van het aantal wachtenden op het persoonsvolgend budget zit vooral in prioriteitengroep 2. De wachtlijsten van de andere prioriteitengroepen werden korter. Oorzaken van de stijgende vraag naar vaph-ondersteuning De drie belangrijkste redenen zijn: * De doelgroep wordt groter. Dat komt door het stijgende aantal geboortes en de medische vooruitgang waardoor er grotere overlevingskansen zijn voor mensen met ernstige gezondheidsproblemen of een handicap. De diagnostiek verbetert ook. En er is een groeiende groep mensen met complexe problematieken die geen antwoord vindt in andere sectoren en daardoor bij het VAPH terechtkomt. * Het ondersteuningsaanbod is diverser geworden en wordt daardoor aantrekkelijker. * Ondersteuningstrajecten duren langer. De meeste meerderjarigen volgen langdurige ondersteuningstrajecten. Mensen leven ook langer en hebben dus langer hun budget nodig. Ondersteuning voor mensen op de wachtlijst 85 procent van wie wacht op een persoonsvolgend budget, krijgt wel al een vorm van VAPH-ondersteuning: * Ongeveer een derde van de wachtenden heeft een persoonsvolgend budget, maar wacht op een hoger budget. Daarvan kregen in 2022 1100 personen in prioriteitengroep 2 de helft van hun persoonsvolgend budget (een deelbudget) in afwachting van het volledige bedrag. * Daarnaast maakt 40 procent van de wachtenden gebruik van rechtstreeks toegankelijke hulp of het zorgbudget. * 31 procent maakt gebruik van hulpmiddelen en aanpassingen. In december 2021 bevroegen we een groep mensen uit prioriteitengroep 3. We polsten naar hun tevredenheid over de huidige ondersteuning en naar hun noden. Door de resultaten van die enquête liepen 2 rode draden: 1. De prioriteitengroep 3 is heel divers, en daarmee ook de ondersteuningsnoden. 2. Er is veel vraag naar meer praktische hulp. Er dringt zich een individueel traject op maat op. Zodat we mensen met een handicap gericht kunnen toeleiden naar ondersteuning op hun maat op lokaal en interlokaal niveau. 5. EXTRA AANDACHT VOOR HULPMIDDELEN Hulpmiddelen en aanpassingen spelen een belangrijke rol in een inclusieve samenleving. Jaarlijks passen we de lijst en de fiches aan met de hulpmiddelen waarvoor mensen van het VAPH een tegemoetkoming kunnen krijgen. In 2024 zijn de maximale bedragen gestegen met vijf procent. In 2022 waren er 45.350 actieve gebruikers van hulpmiddelen. 6. UITBREIDING RECHTSTREEKS TOEGANKELIJKE HULP Rechtstreeks toegankelijke hulp is er voor mensen met een relatief beperkte zorgvraag of een vermoeden van handicap: in 2022 maakten 28.818 personen daarvan gebruik. In 2023 kwam er 19,5 miljoen euro budget bij voor initiatieven om nieuwe vormen van rechtstreeks toegankelijke hulp te financieren. Erkende, vergunde en nieuwe organisaties konden deelnemen aan die oproep. Globale individuele ondersteuning is een vorm van rechtstreeks toegankelijke hulp voor jonge kinderen met een (vermoeden van) handicap. Daarbij kan een begeleider meegaan in de (reguliere) kinderopvang of de klas voor praktische ondersteuning en inclusie. In 2022 maakte die ondersteuning het verschil voor 1079 kinderen. Infografiek: evolutie van het aantal gebruikers van VAPH-ondersteuning per ondersteuningsvorm op 31 december (2018-2022) [niet opgenomen] Infografiek: budget en aantal ondersteunde personen per zorgvorm in 2022 [niet opgenomen] 343 MILJOEN EURO EXTRA VAPH-MIDDELEN IN 2019-2024 Het VAPH kon in de legislatuur 2019-2024 meer personen met een handicap financieel ondersteunen door: * 270 miljoen euro aan uitbreidingsmiddelen * 53 miljoen euro compenserende middelen van het beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin * 19,5 miljoen euro middelen uit de Vlaamse Intersectorale Akkoorden (VIA- middelen) voor de subsidieoproep voor rechtstreeks toegankelijke hulp DOELGROEP: MEER LICHTERE HANDICAPS, MAAR COMPLEXERE PROBLEMATIEKEN Er is een verschuiving in het profiel van mensen die het VAPH ondersteunt. Het aantal personen met een lichte verstandelijke handicap en/of autisme stijgt, terwijl het aantal mensen met een ernstige of diepe verstandelijke handicap daalt. Maar de zorgnood blijft hoog. Alsmaar vaker gaat het om mensen met zware zorgnoden, ook door andere problematieken naast hun handicap. Zoals psychiatrische problemen en/of gedragsstoornissen, complexere medische problematieken of problemen in de thuissituatie. Om gepaste zorg en ondersteuning te geven aan die mensen, groeit de nood voor intersectorale zorg, gedeelde expertise en aangepaste infrastructuur (zoals time-outruimtes). Er is ook meer nood aan beveiligde omgevingen en aan een aangepaste ondersteuning voor personeel om die groeiende groep op te vangen. In de legislatuur 2019-2024 zetten we al volgende stappen: * Het VAPH investeerde extra middelen in de directe financiering voor geïnterneerden. Ze krijgen ondersteuning van een vergunde zorgaanbieder in een low security-omgeving. * Drie vergunde zorgaanbieders organiseren een residentiële unit voor geïnterneerde personen met een handicap, goed voor vijftig plaatsen. * Er is meer structurele financiering voor de opvang van personen met een dubbeldiagnose: verstandelijke handicap en psychiatrische problematiek. Het VAPH neemt ook deel aan de Vlaamse Intersectorale Stuurgroep Dubbeldiagnose. * In het crisis- en investeringsplan voor de jeugdhulp en de acties uit het crisisplan voor meerderjarigen zetten we meer in op intersectorale zorg. ================================================================================ NOOD AAN INVESTERINGEN OP KORTE EN LANGE TERMIJN Het aantal aanvragen voor VAPH-steun stijgt elk jaar met drie procent en ondanks alle inspanningen blijft de wachtlijst lang. Er is een grote nood aan blijvende, bijkomende investeringen in personen met een handicap. In dit hoofdstuk vindt u: * hoeveel budget er nodig is om aan alle vragen te voldoen; * een voorstel voor een realistisch en gefaseerd investeringspad op lange termijn; * een oproep voor dringende investeringen op korte termijn. 1,4 MILJARD EURO EXTRA NODIG OM AAN ALLE ZORG- EN ONDERSTEUNINGSNODEN TE VOLDOEN 1. WAT IS WETTELIJK VERPLICHT? Om te voldoen aan de verplichtingen zoals opgenomen in de huidige regelgeving, is 103 miljoen euro nodig in de volgende legislatuur 2. WAT IS NODIG OM TE VOLDOEN AAN ALLE VRAGEN? Om alle huidige onopgeloste vragen én alle toekomstige vragen van de komende vijf jaar binnen het huidige beleid op te lossen, is een bedrag van 1,4 miljard euro nodig. De benodigde budgetten voor beide scenario's vindt u in de volgende infografiek. Infografiek: nood aan investeringen op korte en lange termijn [niet opgenomen] Maar kwaliteitsvol leven voor personen met een handicap stopt niet bij zorg en ondersteuning in de VAPH-sector. Het raakt aan de hele samenleving. Denk aan de toegankelijkheid van onderwijs, publieke terreinen, vervoer, werk, enzovoort. Het is daarom essentieel dat alle beleidsdomeinen in hun planning en begroting rekening houden met de specifieke behoeften en kosten die gepaard gaan met de ondersteuning van personen met een handicap. Met die investeringen krijgen we een social return on investment. Preventieve zorg en ondersteuning vermijden ergere problemen. En door mantelzorgers deels te ontlasten, blijven zij actief op de arbeidsmarkt en lijden ze minder snel onder gezondheids- en emotionele problemen. Die social return on investment willen we in de toekomst meer in beeld brengen om de meerwaarde van de investeringen te onderstrepen. NAAR EEN REALISTISCH INVESTERINGSPAD OP LANGE TERMIJN Er dringt zich een nieuw Perspectiefplan 2040 op en een geleidelijke groei van het budget. Om personen met een handicap en hun omgeving de nodige ondersteuning te geven, om de zorginfrastructuur uit te breiden en te moderniseren, en om extra personeel aan te trekken en op te leiden. Daarom stellen we volgende tijdlijn voor: * Midden 2025: het VAPH werkt samen met de stakeholders een nieuw Perspectiefplan 2040 uit. * Eind 2025: van het goedgekeurde Perspectiefplan maken we een projectplan met concrete acties, doelstellingen en deadlines. Daarbij houden we rekening met vier succesfactoren: 1. DRAAGKRACHT VAN NETWERKEN We integreren onze zorg en ondersteuning waar mogelijk in een breder, informeel netwerk. We stemmen altijd af wat haalbaar is met de persoon met een handicap en zijn omgeving. Aandachtspunten: * Informele zorg en formele zorg staan op gelijke voet. We respecteren elkaar en elkaars sterktes en beperkingen, en werken samen waar dat kan. * We sluiten de zorg en ondersteuning aan op de mogelijkheden en beperkingen van het informele netwerk. * We zetten hulpmiddelen en aanpassingen maximaal in om de informele zorg makkelijker te maken. 2. DRAAGKRACHT VAN PROFESSIONALS * Het wordt alsmaar moeilijker om voldoende en voldoende deskundig personeel aan te trekken. We pleiten voor goede loon- en arbeidsvoorwaarden en werkbaar werk om onze sector aantrekkelijker te maken. * We leiden zorgpersoneel op om beter om te gaan met de groeiende groep met complexe ondersteuningsnoden. Dat doen we via vorming, intervisie en psychologische ondersteuning. * We werken maximaal samen met andere sectoren. 3. INFRASTRUCTUUR EN HULPMIDDELEN De groeiende groep met complexe ondersteuningsnoden vraagt om aangepaste infrastructuur en hulpmiddelen. 4. PROCEDURES EN COMMUNICATIE We maken onze administratieve processen en communicatie eenvoudiger en transparanter. Zolang er onvoldoende middelen zijn om aan alle noden en vragen te voldoen, blijft wachtlijstbeheer echter noodzakelijk, met de nodige complexiteit in aanvraagprocedures tot gevolg. PRIORITAIRE BELEIDSKEUZES IN DE KOMENDE LEGISLATUUR In deze legislatuur werd een maximale wachttijd in prioriteitengroep 1 opgenomen in de begroting. Dat principe breiden we in de volgende legislatuur uit naar prioriteitengroep 2. Er is daarvoor een extra budget van 776 miljoen euro nodig, waarvan 109 miljoen euro voor de wettelijke verplichtingen. Daarnaast zijn er extra investeringen nodig om de arbeids- en personeelsvoorwaarden aantrekkelijker te maken. Die moeten worden besproken in de bredere context van de Vlaamse Intersectorale Akkoorden (VIA) voor de hele welzijnssector. Dat bedrag is daarom niet mee opgenomen in deze berekening. De nodige budgetten voor dat scenario vindt u in de volgende infografiek. Infografiek: groeipad - prioritaire investeringen [niet opgenomen]