Wat is braille?
Braille is een reliëfalfabet. De letters en andere tekens worden gevormd door bultjes (net geen gaatjes) die in het papier gedrukt worden. Zo is een kleine verhoging voelbaar die met de vingertoppen 'gelezen' wordt. Met een brailleprinter kan ook langs beide zijden van het papier ‘gedrukt’ worden, het zogenaamde interpoint braille of dubbelzijdige braille.
Ook digitale informatie (computer, tablet, smartphone) is leesbaar in braille. Daarvoor is een brailleleesregel nodig. Dat is een elektronisch apparaat met een reeks braillecellen dat doorgaans onder of voor het toetsenbord geplaatst wordt en waaruit witte stiftjes (pennetjes) omhoog komen in het braillepatroon.
Soorten brailleleesregels
Brailleleesregels zijn er in vele soorten en afmetingen. Er worden braillecellen van acht puntjes gebruikt omdat de zes puntjes van het literaire brailleschrift (dat Louis Braille ontwikkelde) onvoldoende combinatiemogelijkheden bieden voor de extra tekens bij computergebruik.
Een leesregel van 80 cellen is voor doorwinterde braillegebruikers (braillisten) die veel lezen en een overzicht bij tabelgebruik nodig hebben. Een typisch model voor werksituaties.
De 40-cellige leesregels zijn de meest courant gebruikte uitvoeringen. Ze sluiten goed aan bij de afmetingen van een laptop. Ten slotte zijn er de compacte leesregels met 14 tot 20 cellen. Die worden gebruikt in combinatie met een tablet of een smartphone.
Voor die drie soorten brailleleesregels is in de refertelijst(opent nieuw venster) telkens een rubriek voorzien die een tegemoetkoming mogelijk maakt.
Om de achtpuntsbraillecellen aan te sturen, is software (een schermlezer) nodig. Die kan deel uitmaken van het besturingssysteem (VoiceOver, TalkBack, Verteller), gratis verkrijgbaar zijn (NVDA) of afzonderlijk worden aangekocht (Jaws, Supernova).
Belang van braille
Door de opkomst van hulpmiddelen waarmee digitale informatie voorgelezen kan worden, is er een verminderde belangstelling voor het aanleren van het brailleschrift. Het is nochtans een verstandige optie om voor braille te kiezen, omdat het begrip en duidelijkheid geeft over de spelling van woorden. Denk aan de dt-regels en bijvoorbeeld de schrijfwijze van ‘Prinses Elisabeth’: is het ‘prinses’ of ‘princes’, is het ‘Elizabedt’ of ‘Elisabeth’?
Bij enkel het voorlezen gaat informatie verloren. Door te kiezen voor braille op papier of op een brailleleesregel kan het woordbeeld behouden blijven. De lezer kan woorden controleren op spelling, schrijfwijze en opmaak. Een leesregel helpt ook bij het controleren van tekstbestanden en bij het navigeren over het scherm. Braille is van onschatbare waarde om een band te hebben of te onderhouden met het geschreven woord.
Nieuwe ontwikkelingen
Hoewel brailleleesregels al tientallen jaren bestaan, staat de techniek niet stil. Een groot aantal brailleleesregels zijn voorzien van een brailletoetsenbord voor het ingeven van tekst en het besturen van de computer. Nu is er een brailleleesregel die, naast het klassieke brailletoetsenbord, ook een azertytoetsenbord biedt. Bovendien wordt die leesregel geleverd met een dockingstation voor de iPhone, dat magnetisch vastklikt aan de zijkant van de leesregel. Een app biedt toegang tot de bijbehorende functies en de iPhone kan tegelijk opgeladen worden via een kabelaansluiting.
Dit artikel is gebaseerd op volgende informatiebronnen:
- Uitleg over brailleleesregel: https://www.dedicon.nl/publiceren/lezen-met-een-brailleleesregel(opent nieuw venster)
- Van braille naar brailleleesregel: https://www.dedicon.nl/producties/braille(opent nieuw venster)
- Brailleliga: www.brailleliga.be(opent nieuw venster)